Saturday, February 20, 2016

El Nino Nat kum leh Kangmei

El Niño (/?l'ni?njo?/, /-'n?n-/, Spanish pronunciation: [el 'ni?o] အယ္လ္နီညိဳ) ( Mizo tawng chuan El Niniau tia lam tur ni awm tak a ni)khawkheng, tuilian, ran rual leh thlai fur thleng a chhiatna nasa tak thlen thei, South America khawmualpuia Pacific tuifinriat kam atanga tuipui boruak (temparature) hun bik neia insiam, sik leh sa, khaw awmdan nasa taka thlak danglam rup rup thei sawina.

El Niño hi Spanish tawng a ni a, a awmzia chu 'the Christ Child' a ni a. Equador leh Peru rama sangha mantute tawngkam ni awm tak niin pacific ocean warm current Christmas leh a bawr velah kumtin deuh thaw-a awm an sawina ani a. Heng hun hian sangha man tur an nei tlem thin ani.

El Niño (el Nainou) hi Mizote hian ka la hmelhriat vak lo va, khawchin awm dan mak tak mai a ni a, Pacific tuifinriat laihawl velah hian khawlum hi a lo awm thin a, chu chuan khawvel pum deuh thaw khawchin hi a rawn tidanglam thin a, America ramah phei chuan thlipui te a thlehtir chiam thei a, a chang leh khua a kheng leh lawi si a, Mizo upate’n khawchin leh nau chin a hriat theih loh an tih ang deuh roh khan El Niño rawn chet chuah hun tur leh a ngawng tur hi an la zirchiang hlei thei lo a ni.

Hei hi tunah pawh kan la hmang tho a, pacific ocean rawn lum huk thin kha a ni a; chumi chu an sawi dan tlangpui chuan kum 3-6 inkar dana thleng thin ani. Chu chu kum khat dawn emaw, thla 9 lai a awm thin a. El Niño  rawn thlen dan hi a mumal lo thin hle a, a chak leh chak loh lam hi chu atmospheric pressure(avxkzdtm;) leh khawmual leh tuikama temperature an tih danglamah a in ngaht.

Mumal taka El Niño lo predict hi kum 1980's hnu lam chiah khan a theih a, computer age kan rawn hmang chhoh ve theih kum vel tihna ni e.

El Niño hi kum 1600's atang khan an lo hmelhriat tawh a. Mahse, chiang zawka zirchianna erawh chu 19th century tan tir lam chauh khan a nih hmel. Peru rama leilung zir mi (geographers) te chuan an rama ocean leh climate rawn inthlak thut an hmuh leh zir khan Pacific hmar lam atanga rawn lum chu a changa a rit theih hle laiin a chang chuan chuti teh vak a ni lo tih an hmuhin zir chian an duh ta a ni.

Kum 1920 ah British scientist Sir Gilbert Walker chuan, “,...kum 2/3 hnu lamah hian khawvel pumah climate leh atmospheric pressure leh circulation ah hian inthlak danglam a awm ngei a ni,” tih chu a lo finfiah ta a. A hming atan "the Southern Oscillation" tih chu phuah a ni ta a ni.

Kum 1975 atang khan scientist rualte chuan El Niño leh ‘the Southern Oscillation phenomena’ chu zir chiangin tunah chuan El Niño chu El Niño Southern Oscillation (ENSO) pakhat a ni tih kan pawm thei ta a ni. El Niño hi khaw lum (warm phase) a ni a, a opposite hi 'La Nina' tih a ni ve thung.

El Niño event chak ber leh sawi ber chu kum  1982-'83 leh 1997-'98 a thleng kha a ni a. US leh Australia ah chuan ‘El Niño vangin khua a la ro ber’ an ti hial ani. Abikin 1997-98 kha chu khawvel pumah an tuar deuh thawin temperature pawh a sang hle ani. World Meteorological Organization-in a sawi dan phei chuan Indonesia, Mexico leh Central America ah khawkheng (drought) an tuar ani. Chumai bakah Indonesia-ah hian wild fire a thleng nasa hle bawk ani.

Chutianga an zir chianna atang chuan 2015-2016 kum hi El Niño nat kum tur a ni tih a ni a. A dik hle bawk.  2015 kum chhunga kan Myanmar ramin Khuarel chhiatna tawh Tuilian tih lohvah chuan 2016. Jan. 1-Feb. 15 thlenga chhinchhiah theih chinah kangmei buaipui tham zet zet tum 30 chuang zet a thleng der tawh a ni. Kan ramah chauh hetiang hi a thleng a ni lo a. Khawvel hmun hrang hranga he khawchin danglamin a nghawng tuarin khuarel chhiatna rapthlak an tawk mek tih hre bawk ila.

El Niño hi La Nina hian a rawn zui leh ngei ngei a, La Nina chu tuifinriat tui a vawt ta em em thung a, chu tuifinriat tui vawt chuan khawvel tuamtu boruak atmosphere a tivawt ve leh ta thung a, kumina khawkhenna ramah te chuan nakum hian ruah a tamin tui a lian leh dawn a ni.

El Niño hi insawi thaihna lam a ni lo va, khawvel thil nihphung ve reng a ni a, Upa-in  khaw chin leh nau chin an tih ang deuhvin khaw awm dan tur hi hriat tak tak theih chu a ni lo na-in tunlai mithiamte chuan a nghawng natzia erawh an hre chiang ta viau a ni.



Source Link:
https://m.facebook.com/groups/537976066213713?view=permalink&id=863662606978389
https://m.facebook.com/groups/1547111345531105?view=permalink&id=1664485127127059
https://m.facebook.com/groups/385104751516818?view=permalink&id=1144993765527909
https://m.facebook.com/groups/314057482136686?view=permalink&id=417422511800182
https://m.facebook.com/groups/385104751516818?view=permalink&id=885862311441057
ေဒါက္တာထြန္းလြင္



Posted via Jedidvena

0 comments:

Post a Comment